“Ölçme ve Yol Bilgisinin Problemlerine Yönelik Basic Dilinde
Program”
İsmail Rakıp Karaş,
Lisans Bitirme Ödevi, Haziran 1997
Programı indirmek için tıklayınız...
Tezi indirmek için tıklayınız [ .pdf ]
1. GİRİŞ
Bu program kayıt ortamında saklanabilen koordinatlar
yardımı ile semt ve kenar hesabı, alan hesabı,yan nokta
hesabı, koordinat dönüŞümü ve kesiŞim hesabı gibi ölçme
bilgisi problemlerinin hesaplanması ve;
Ayrıca yol bilgisi baŞlığı altında, kurb ara
noktalarının aplikasyonu, yol güzergahlarına ait enkesit
alanlarının kayıt ortamında saklanması ve bu kayıtlar
kullanılarak, o güzergahlara ait hacim hesaplarının yapılması
amacı ile hazırlanmıŞtır.
1.1 Menü DiziliŞi
Program çalıŞtırıldığında, önce ödevle ilgili bilgileri
içeren pano ekrana dökülecektir. <Enter>'e basıldığında
karŞımıza, çeŞitli seçenekler içeren ANAMENÜ çıkar. Bu
seçenekler sırası ile koordinat bilgi arŞivi, semt/kenar
hesabı, alan hesabı, yan nokta hesabı, koordinat dönüŞümü,
kesiŞim hesabı ve yol bilgisidir.Anamenü ve altmenülerin
dallanıŞı Şu Şekildedir;
É-----------------------» É--------------------------»
| KOORDİNAT BİLGİ ARŞİVİ| |Dik Koordinattan Kutupsala|
Ç-----------------------¶| Ç--------------------------¶|
| SEMT/KENAR HESABI | |Kutupsaldan Dik Koordinata|
Ç-----------------------¶| È--------------------------¼|
| ALAN HESABI | |||||||||||||||||||||||||||
Ç-----------------------¶| |
| YAN NOKTA HESABI | |
Ç-----------------------¶| |
| KOORDİNAT DÖNÜŞÜMÜ Ç|----------------Ù
Ç-----------------------¶|
| KESİŞİM HESABI |
Ç-----------------------¶|
| YOL BİLGİSİ Ç|-------------¿
È-----------------------¼| |
|||||||||||||||||||||||| |
É---------V----------»
Ú-----------------¶ Kurb Hesabı |
| Ç--------------------¶|
É----------V-------------» |Enkesit Hesabı/KayıtÇ|---¿
| Kurb Elemanları | Ç--------------------¶| |
Ç------------------------¶| | Kübaj Hesabı | |
|Dik Koordinat Aplikasyon| È--------------------¼| |
Ç------------------------¶| ||||||||||||||||||||| |
| Kutupsal Aplikasyon | |
È------------------------¼| |
||||||||||||||||||||||||| Ú--------------------------Ù
|
É----V---»
| Kayıt Ç|-------------¿
Ç--------¶| |
| Göster | É-------V--------»
Ç--------¶| | Hesap ve Kayıt |
| Düzelt | Ç----------------¶|
Ç--------¶| | Sadece Kayıt |
| Sil | È----------------¼|
È--------¼| |||||||||||||||||
|||||||||
"Koordinat DönüŞümü" ve "Yol Bilgisi" dıŞındaki
seçeneklerin tercihi ile direk olarak seçeneklerin içerdiği
ortamlara girilebilir. "Koordinat DönüŞümü" seçeneği altında
"Kutupsaldan Dik Koordinata" ve "Dik Koordinattan Kutupsala"
olmak üzere iki seçenekten oluŞan bir altmenü bulunmaktadır.
Eğer "Yol Bilgisi" seçeneği seçilmiŞ ise "Kurb Hesabı",
"Enkesit Hesabı" (ve kayıt ortamında saklanması) ve "Kübaj
Hesabı"ndan oluŞan bir altmenü karŞımıza çıkar.
Yine "Kurb Hesabı" seçildiğinde; kurb elemanlarının
hesabına yönelik birinci seçenek, bu hesaplar kullanılarak
çalıŞan, kurbların dik koordinat yöntemi ve kutupsal yöntemle
aplikasyonunu içeren ikinci ve üçüncü seçenekler, ikinci bir
alt menü olarak karŞımıza çıkacaktır.
Yol bilgisi menüsünde ikinci seçenek olan "Enkesit
Hesabı ve Kayıt" tercih edilirse yol güzergahlarındaki
enkesit alanlarının kaydını ve bu kayıtların görülmesi,
düzeltilmesi ve silinmesi seçeneklerini içeren bir baŞka
altmenü ile karŞılaŞılır.
Bu altmenünün birinci seçeneği olan "Kayıt" seçilirse,
enkesit alanlarının koordinatlar yardımı ile hesabı ve bu
alanın kayıt ortamında saklanmasını içeren birinci seçenek ve
enkesit alanlarının hesapla değil de, dıŞarıdan kullanıcı
tarafından girilip kaydını sağlayan ikinci seçenekten oluŞan
üçüncü bir altmenü kullanıma sunulur.
"Yol Bilgisi" menüsünde üçüncü seçenek olan kübaj hesabı
ile de, önceden girilmiŞ enkesit kayıtları kullanılarak
güzergahlara ait brükner değerleri bulunur.
Tüm Menülerde, seçenekler, kumanda tuŞları (Device
Control) ve <Enter> tuŞu yardımı ile seçilebilir. Bir alt
menüden bir önceki menüye dönmek içinse <Esc> tuŞu
kullanılır.
2. KOORDİNAT BİLGİ ARŞİVİ
İlk seçenek olan "Koordinat Bilgi ArŞivi" seçildiğinde
karŞımıza çıkan ekran görüntüsünde, sol tarafta, kayıtlı
bulunan mevcut noktaları ve koordinatlarını sıralı bir
biçimde gösteren liste, sağ tarafta da yeni nokta giriŞini
sağlayan iŞlem kutuları vardır.
Bu durumda, eğer boŞluk çubuğu (space bar) kullanılırsa,
mevcut noktaların devamını ve sıralanıŞını görmek mümkündür.
Bu tuŞa bastıkça mevcut nokta ve koordinatlar sayfa sayfa
ilerleyecektir. <Esc> tuŞu kullanılırsa kayıtlı tüm noktalar
ve koordinatları yazıcıdan dökülecektir.
Diğer tuŞlar kullanılarak, sağ taraftaki kutucuklardan
yeni bir noktanın koordinatlarını girmek mümkündür. Üçüncü
kutudaki "Hangi Noktadan Önce?" ibaresi kullanıcıya, soldaki
listede hangi sıranın seçildiğini sorar. Yani listede
kendisinden bir sonra sıralanacak noktanın numarasını ister.
Eğer bu kutu <Enter> tuŞuna basılarak boŞ bırakılırsa, yeni
nokta listede en son sıraya kaydedilir.
Yeni bir nokta giriŞinde, mevcut noktalardan biri ile
çakıŞan bir nokta numarası söz konusu ise, sağ alt köŞede
"Mevcut Nokta" uyarısı belirecek ve "Devam", "İptal" ve "Sil"
Şeklinde üç seçenek sunulacaktır. D tuŞu ile "Devam"
tercih edilirse, yeni nokta eski noktanın yerini alacak, eski
nokta silinecektir. İ tuŞu "İptal" tercih edilirse, iŞlem
iptal olacak, eski nokta aynen kalacaktır. Eğer S tuŞu ile
"Sil" tercih edilirse, eski nokta da, yeni nokta da
silinecektir. Bu özellik, eski noktaların silinmesi yada
koordinatlarının değiŞtirilebilmesi amacı ile düzenlenmiŞtir.
"Nokta No" <Enter> tuŞu ile boŞ bırakıldığında,
koordinat bilgi arŞivinden ana menüye dönüŞ gerçekleŞecektir.
3. SEMT/KENAR HESABI
Ana menüde ikinci seçenek olan semt ve kenar hesabı
"Koordinat Bilgi ArŞivi"ne bağımlıdır. Yani, ancak arŞivde
mevcut olan noktalar kullanılarak hesap yapılabilir.
"Semt/Kenar Hesabı" seçildiğinde, önce "1. Nokta=" ve
"2. Nokta=" Şeklinde iki girdi istenecektir. Aralarındaki
semt ve kenarın hesaplanmasını istediğimiz bu iki noktanın
numarasını girdiğimizde, aŞağıda semt ve kenar değerleri
belirecek, aynı zamanda semte bağlı olarak noktaların
doğrultusu, yaklaŞık ölçekle ekrana çizilecektir.
ArŞivde olmayan bir nokta numarası girildiğinde,
"BULUNAMADI" Şeklinde bir uyarı ile iŞlemin tekrarı
istenecektir.
"1. Nokta=", <Enter> tuŞu ile boŞ bırakıldığında ana
menüye dönülecektir.
4. ALAN HESABI
Bu seçenekte, çıkan ekran görüntüsünde önce, sol alt
köŞede alanı hesaplanmak istenen Şeklin köŞelerinin, nokta
numaralarının giriŞi istenir. Sıra ile her köŞenin numarası
girilerek <Enter>'e basılır. KöŞe sayısı bittiğinde, yani
Şeklin tüm köŞe noktalarının numaraları girildiğinde, birŞey
yazılmadan <Enter> tuŞu kullanılırsa alan hesaplanacak ve sağ
alt köŞede değeri belirecektir. Alan hesabının yapılabilmesi
için, girilen köŞe noktaları arŞivde mevcut olmalıdır. Aksi
taktirde kullanıcı uyarılacaktır.
Alanın hesabından sonra yatay ve düŞey ölçeğin girilmesi
istenecektir. Bu ölçeklere göre, alanı hesaplanan Şekil,
yaklaŞık ölçekli olarak ekranda belirecektir. Yatay ve düŞey
ölçek iyi seçilmelidir. Aksi halde Şekil ya çok küçük yada
çok büyük olduğu için ekranda gözükmeyebilir. Eğer bu
gerçekleŞirse ölçekler yenilenerek denemeye devam
edilmelidir. "1. KöŞenin Nokta Numarası=" boŞ bırakılarak
<Enter>'e basıldığında, ana menüye dönülecektir.
5. YAN NOKTA HESABI
Ana menüde "Yan Nokta Hesabı" seçildiğinde karŞımıza
örnek Şekil çıkacaktır. Önce A ve B noktalarının numaraları
istenecektir. Bunlar aralarında yan nokta hesabı yapılacak
olan noktalardır ve arŞivde olmalıdırlar. Ölçü doğrusunun uç
noktalarının numaraları bu Şekilde girildikten sonra, alım
esnasında ölçülen bu iki nokta arasındaki mesafe
sorulacaktır. Bu değer <Enter> ile boŞ bırakılırsa,
koordinatlardan bulunan AB mesafesine eŞit kabul edilecektir.
"Ölçülen AB=" nin giriŞinden sonra d hatası ve d max hata
sınırı sonuçları ekranda görüntülenecek ve eğer d > d max
ise kullanıcı uyarılacak ve iŞlemin tekrarı için baŞa
dönülecektir.
Daha sonra koordinatı hesaplanmak istenen yan noktanın
ölçü doğrultusuna olan dikayak ve dikboy mesafesi sorulacak
ve düzeltilmiŞ dikayak mesafesine göre yeni noktanın
koordinatları ekranda belirecektir.
Ardından bu koordinatların koordinat bilgi arŞivine
kaydının istenip istenmediği "Kayıt? (E/H)" Şeklinde
sorulacak, E(vet) tercih edilirse bu koordinatlara ait nokta
numarası istenecek ve o numara ile arŞive kaydedilecek. Eğer
arŞivde bu numara ile mevcut bir nokta varsa kullanıcı
uyarılacak ve iŞlem tekrarlanacaktır.
A ve B nokta numaraları sabit olmak üzere, istenildiği
kadar dik ayak ve dik boy girilip, yeni noktaların
koordinatlarının hesabı ve kaydı mümkündür. Dik ayağa <Enter>
girildiğinde "İlk Nokta No="ya, yine <Enter> girildiğinde ise
ana menüye geri dönülecektir.
6. KOORDİNAT DÖNÜŞÜMÜ
Bu seçenek altında kutupsal koordinatların dik koordinat
sistemine, yada dik koordinatların kutupsal koordinatlara
çevrilmesi mümkündür.
6.1 Dik Koordinattan Kutupsala
ArŞivde olması gereken, durulan nokta, sıfır ile bakılan
nokta ve kutupsal koordinatı istenen, bakılan nokta
numaralarının giriŞinden sonra, kutupsal koordinatlar (açı ve
kenar) hesaplanarak ekranda belirecektir. ArŞivde olmayan bir
noktanın numarası girildiğinde, kullanıcı "BULUNAMADI"
Şeklinde uyarılacaktır.
6.2 KUTUPSALDAN DİK KOORDİNATA
ArŞivde olması gerekli, durulan nokta, sıfır ile bakılan
nokta, yeni nokta ile aralarındaki açı ve durulan noktanın
yeni noktaya mesafesi girildikten sonra yeni noktanın Y ve
X'i ekranda belirecek ve aynen 5. de olduğu gibi yeni
noktanın arŞive kaydedilip edilmeyeceği sorulacaktır. "DN="
ve "0 ile BN="ya arŞivde olmayan bir nokta girildiğinde
"BULUNAMADI" Şeklindeki uyarı mesajı ekranda belirecektir.
7. KESİŞİM HESABI
İki doğrunun kesim noktasının koordinatlarının
hesaplanmasını sağlayan bu seçenekte, bu iki doğrunun
uçlarındaki noktaların numaraları sorulacak, ardından kesim
noktasının koordinatları hesaplanacak ve ekranda
belirecektir. Ardından 5. de olduğu gibi yeni noktanın arŞive
dahil edilip edilmeyeceği sorulacaktır ve arŞivde olmayan bir
nokta girildiğinde kullanıcı uyarılacaktır. Doğruların
uzantılarının kesiŞtiği durumlarda da bu seçenek
kullanılabilir.
8.2.1. Kayıt
"Yol Bilgisi" menüsünde, "Enkesit Hesabı/Kayıt" ve daha
sonra da "Kayıt" seçildiğinde karŞımıza "Hesap ve Kayıt" ve
"Sadece Kayıt" gibi iki seçenek çıkar.
8.2.1.1. Hesap ve Kayıt
Birinci seçenek olan "Hesap ve Kayıt"da bir enkesit
alanının koordinatlar yardımı ile hesabı ve hesaplanan alan
değerinin, güzergahın, enkesitin baŞlangıca mesafesinin ve
dolgu yada yarmanın kayıt ortamına aktarılması iŞlemi
yapılır.
Bu seçenek seçildiğinde karŞımıza çıkan ekran görüntüsü
Şudur;
Önce "Güzergah=" değeri sorulacaktır. Yani
koordinatlardan alanı hesaplanacak ve kaydedilecek olan
enkesitin hangi güzergaha ait olduğu istenecektir. İŞte bu
değer girilirken Şuna dikkat etmelidir;
Kabarma yada sıkıŞma oranları eŞit olan, ard arda gelen
kesitler aynı güzergaha dahil edilmelidir. Yani kaydedilen
kesitlerin kübaj hesabında kullanılabilmesi için aynı
güzergah içindeki enkesitlerin kabarma yada sıkıŞma oranları
eŞit olmalıdır. Örneğin yol güzergahında 0-10 km arasında
sıkıŞma %10, 10-18 km arasında %8 ve 18-25 km arasında
kabarma %3 ise 0-10 km arasındaki enkesit alanları
kaydedilirken güzergah numaraları 1, 10-18 km arasındakilerin
2, 18-25 km arasındakilerin 3 Şeklinde girilmelidir.Bu
Şekilde kabarma yada sıkıŞma oranları değiŞtiğinde güzergah
numaraları da değiŞmelidir.
Güzergah değerinin giriŞinden sonra "BaŞlangıca
Mesafe(m)=" sorulacaktır. Hesaplanıp kaydedilecek olan
enkesitin km'si istenmektedir. Yalnız, bu değer girilirken
metre cinsinden olmasına dikkat etmelidir. Yani mesela,
herhangi bir enkesitin baŞlangıca mesafesi 1+048.25 km ise bu
değer makinaya 1048.25 Şeklinde metre cinsinden girilmelidir.
Bir enkesit alanının hesabı ve kaydı iŞleminde dikkat
edilmesi gerekli en önemli husus ise Şudur;
Belli bir kesite ait yarma ve dolgu alanlarının
değerleri ayrı ayrı girilmelidir.Mesela 1. güzergahın
1354.37'nci metresindeki enkesitte hem yarma hem de dolgu
alanı var ve bu alanlar köŞe noktaları koordinatlanmıŞ ve bu
koordinatlar yardımı ile hesaplanacak olsun. İŞte hem yarma
ve de hem dolgu için koordinatları ayrı ayrı girilip,
alanları hesaplattırılmalıdır.
Yani "Hesap ve Kayıt" seçeneğinde;
Güzergah=1 , BaŞlangıca Mesafe=1354.37 , Yarma/Dolgu=Y ve
yarma alanının köŞe noktalarının koordinat değerleri girilip
yarma alanı hesabı ve tüm bunların kaydı ve yine;
Güzergah=1 , BaŞlangıca Mesafe=1354.37 , Yarma/Dolgu=D ve
dolgu alanının köŞe noktalarının koordinat değerleri girilip
dolgu alanı hesabı ve tüm bunların kaydı ;
ayrı ayrı yapılmalıdır.
AnlaŞıldığı üzere, "Yarma/Dolgu=" değerinin giriŞinde
koordinatları girilen kesit yarma ise Y, dolgu ise D Şeklinde
(büyük harf olarak) girilmelidir.
Koordinatların giriŞi esnasında, bir enkesit alanına
(yarma yada dolgu) ait köŞe sayısı 50 nokta ile
sınırlandırılmıŞtır. Herhangi bir kesite ait Y ve X
değerlerinin giriŞi bittiğinde, bir sonraki Y değerine
<Enter> girildiğinde koordinat giriŞi tamamlanacak ve alan
hesaplanarak ekranda görüntülenecektir.
"Güzergah=" değerine <Enter> girildiğinde ise bir önceki
alt menüye dönülecektir.
8.2.1.2. Sadece Kayıt
Bu kısımda enkesit alanı hesapla değil, kullanıcı
tarafından dıŞarıdan girilerek belirlenmekte ve kayıt
ortamına aktarılmaktadır. "Sadece kayıt" seçeneğinde
karŞımıza Şu ekran görüntüsü çıkmaktadır;
Bu bölümde "8.2.1.1.Hesap ve Kayıt"da olduğu gibi
herhangi bir kesite ait yarma ve dolgu alanı değerlerinin
ayrı ayrı girilmesine gerek yoktur.
"Güzergah=" ve "BaŞlangıca Mesafe(m)=" değerlerinin
giriŞinde dikkat edilmesi gereken hususlar 8.2.1.1 ile
aynıdır. Kaydedilen enkesitin yarma ve dolgu alanları
birlikte girilmektedir. Yarma yada dolgu alanından sadece
biri mevzubahis ise diğeri <Enter> tuŞu ile geçilerek boŞ
bırakılmalıdır.
"BaŞlangıca Mesafe (m)=" değeri <Enter> ile boŞ
bırakıldığında güzergaha, "Güzergah="a <Enter> girildiğinde
ise bir önceki altmenüye dönülecektir.
8.2.2. Göster
Gerek 8.2.1.1.'deki gibi hesapla, gerekse 8.2.1.2.'deki
gibi dıŞarıdan girilerek yapılan enkesit kayıtlarını görmek
istediğimizde, göster seçeneğinde, görmek istediğimiz kesitin
güzergah numarasını, metre cinsinden baŞlangıca mesafesini ve
yarma (Y) yada dolguyu (D) girmeliyiz. Bu değerlerin giriŞi
aynen 8.2.1.1.'deki gibidir. Böylece o kesite ait alanı ve
-hesapla bulunmuŞ ise- koordinatları görebiliriz. Dosyada
olmayan bir kayıt görülmek istendiğinde kullanıcı
uyarılacaktır.
8.2.3. Düzelt
Düzeltmek istediğimiz kesite ait değerleri 8.2.1.1.'deki
gibi girdiğimizde, o kesite ait koordinat ve alan değerleri
ekrana dökülecektir. Daha sonra <Enter>'e bastıkça cursor
sıra ile bu değerler üzerine gelecektir. Cursor, değiŞtirmek
istediğimiz değere gelince istenen düzeltme yapıldıktan sonra
tekrar <Enter>'e basılarak, devam edilir. Tüm değerler
tamamlandıktan sonra, düzeltilmeden <Enter> ile geçilen
değerler eski hali ile düzeltilenler de yeni Şekli ile tekrar
kaydedilmiŞ olur. Kayıtlarda olmayan bir kesit çağrıldığında
kullanıcı uyarılacaktır.
8.2.4. Sil
Silinecek kesite ait değerler aynen 8.2.1.1.'deki gibi
girildikten sonra, okesite ait koordinat değerleri ve alan
ekrana dökülecek ve "Eminmisiniz? (E/H)" sorusu ekranda
belirecektir. Bu kesite ait kayıtları dosyadan silmek
istiyorsak ve bundan eminsek E(vet) tuŞuna bastığımızda silme
iŞlemi gerçekleŞecektir. silinmek istenen kesite ait,
kayıtlarda herhangi bir bilgi zaten yoksa kullanıcı
uyarılacaktır.
8.3. Kübaj Hesabı
Bu bölüm herhangi bir güzergaha ait enkesitler
kullanılarak, kübaj hesabı ile brükner değerlerini elde etmek
için hazırlanmıŞtır. "Kübaj Hesabı" seçildiğinde karŞımıza Şu
ekran görüntüsü çıkacaktır.
Önce "Güzergah=" sorulacaktır. Kübaj hesabının
yapılmasını istediğimiz güzergah numarası girildiğinde, o
güzergahtaki sıkıŞma, sıkıŞma yoksa kabarma sorulacaktır.
Ardından girilen güzergaha ait tüm enkesit kayıtları
kütüklerden çekilecek ve dolgu ve yarma alanlarına göre kübaj
hesabı yapılacaktır. Daha sonra hesaplanan değerler çizelge
üzerine dökülecektir. <Enter> tuŞu ile çizelgenin devamı
ekranda sıralanacaktır. Çizelgenin son sayfası da ekrana
döküldüğünde <Esc> tuŞu kullanılırsa, sonuçlar yazıcıdan
çıktı olarak alınabilir.
"Güzergah=" sorulduğunda <Enter> girilirse "Yol Bilgisi"
menüsüne dönülecektir. Girilen güzergaha ait herhangi bir
kayıt yoksa uyarının ardından iŞlem tekrarlanacaktır.